بهترین صنایع بورس ایران در تورم و رشد نرخ ارز

مقدمه

من فرشاد مصفا هستم. اگر بخواهم بورس ایران را برای یک سرمایه گذار نیمه حرفه ای در یک قاب توضیح بدهم، می گویم: در بسیاری از دوره ها، انتخاب صنعت درست از انتخاب سهم خاص مهم تر است. چون بخش زیادی از بازدهی بازار از چرخش نقدینگی بین گروه ها می آید. این مقاله دقیقا برای همین نوشته شده: یک نقشه ذهنی روشن که بتوانید خبرها را به متغیرها ترجمه کنید، متغیرها را به سناریو، و سناریو را به تصمیم.

من قرار نیست از شما بخواهم هر روز تابلوی ده ها نماد را نگاه کنید. هدف این است که بفهمید پول معمولا دنبال چه می گردد، چه چیزی آن را از یک صنعت به صنعت دیگر می برد، و هر صنعت دقیقا از کجا سود می سازد. بعد از آن، شما می توانید با آرامش تصمیم بگیرید که کجا باید وقت بگذارید و کجا باید کنار بایستید.

چرا نقشه صنایع در بورس ایران حیاتی است

بورس ایران شبیه بازاری است که در آن چند موتور هم زمان کار می کنند: تورم، نرخ ارز، نرخ بهره، سیاست گذاری دولت، قیمت های جهانی، و محدودیت های انرژی و تجارت. هر موتور روی بعضی صنایع اثر مستقیم دارد و روی بعضی صنایع اثر غیر مستقیم. اگر شما این ارتباط ها را بلد نباشید، بازار برایتان تبدیل می شود به یک سری صف و شایعه و کانال.

نقشه صنایع سه فایده عملی دارد

یک: جلوی تصمیم های واکنشی را می گیرد. خبر را می بینید، اما به جای هیجان، اثرش را روی چند صنعت محدود بررسی می کنید.

دو: انتخاب سهم را از سطح نام ها به سطح مدل کسب و کار می برد. این تغییر، خطا را کم می کند.

سه: مدیریت ریسک را بهتر می کند. چون می فهمید ریسک اصلی هر گروه چیست و وزن دهی را بر اساس همان ریسک تنظیم می کنید.

تقسیم بندی پایه: صنایع دلاری و صنایع ریالی

برای شروع، ساده ترین و کاربردی ترین تقسیم بندی همین است. لازم نیست از روز اول ده مدل دسته بندی یاد بگیرید.

صنایع دلاری یا صادرات محور

درآمد و سود این گروه به نرخ ارز و قیمت های جهانی و امکان صادرات وابسته است. نمونه های رایج: پتروشیمی، فلزات اساسی، معدنی ها، بعضی پالایشی ها، حمل و نقل دریایی در دوره های خاص.

صنایع ریالی یا داخل محور

فروششان عمدتا داخل کشور است و به قدرت خرید مردم، بودجه دولت، نرخ بهره، و مقررات وابسته اند. نمونه ها: بانک، بیمه، خودرو و قطعه، دارویی، غذایی، سیمان، مخابرات و برخی خدمات.

نکته مهم برای سرمایه گذار نیمه حرفه ای

این تقسیم بندی به معنای خوب و بد نیست. معنی اش این است که محرک های سودآوری فرق می کند. اگر محرک را اشتباه انتخاب کنید، تحلیل سهم هم اشتباه می شود.

پول در بورس ایران دنبال چه چیزی می گردد

وقتی از جریان پول حرف می زنم، منظورم یک نیروی مرموز نیست. منظور این است که بخش بزرگی از سرمایه بازار، بر اساس چند معیار تکرارشونده تصمیم می گیرد. این معیارها معمولا این هاست

سودآوری قابل اتکا

بازار به سودی پول می دهد که احتمال تکرارش بالا باشد. سود عملیاتی و جریان نقد عملیاتی در اینجا کلیدی است.

امکان رشد فروش یا رشد قیمت فروش

صنعتی که بتواند قیمت فروش را متناسب با تورم یا ارز بالا ببرد، در دوره های تورمی معمولا جذاب تر می شود. اما اگر قیمت گذاری دستوری جلویش را بگیرد، داستان فرق می کند.

کاهش ریسک های بزرگ

گاهی پول فقط دنبال کم شدن یک ریسک می رود: ابهام خوراک، ابهام نرخ گذاری، ریسک انرژی، ریسک صادرات، ریسک مقررات. کم شدن ریسک می تواند حتی با سود ثابت هم قیمت را بالا بکشد.

ارزش گذاری قابل دفاع

وقتی اختلاف بین قیمت بازار و واقعیت سود یا دارایی زیاد می شود، پول دنبال اصلاح می رود. البته فقط زمانی که کیفیت اعداد قابل اعتماد باشد.

موتورهای اصلی روتیشن صنایع در ایران

اگر بخواهید روتیشن صنایع را بفهمید، باید چند موتور را همیشه زیر نظر داشته باشید. من این ها را موتورهای روتیشن می دانم

نرخ ارز

نرخ ارز در ایران یک متغیر کلیدی روانی و بنیادی است. رشد ارز معمولا به نفع صنایع دلاری است، اما همیشه خطی نیست. چون ممکن است هم زمان با رشد ارز، سیاست گذاری صادرات را محدود کند، یا انرژی و خوراک تغییر کند، یا هزینه ها جهش کند.

تورم و قدرت خرید

تورم یک شمشیر دو لبه است. برای برخی صنایع فرصت است چون می توانند قیمت را بالا ببرند. برای برخی صنایع تهدید است چون تقاضا افت می کند یا دولت قیمت را کنترل می کند.

نرخ بهره

وقتی نرخ بهره بالا می رود، ارزش گذاری سهام تحت فشار قرار می گیرد، هزینه تامین مالی بالا می رود، و پول محافظه کارتر می شود. در این شرایط، بازار معمولا سخت گیرتر می شود و کیفیت سود اهمیت بیشتری پیدا می کند.

بودجه دولت و سیاست گذاری

در ایران بعضی صنایع با بودجه و سیاست های دولتی مستقیم تکان می خورند: خودرو، دارو، انرژی، پروژه های عمرانی، بانک ها در بعضی دوره ها. بنابراین سناریو سازی بدون لحاظ سیاست گذاری ناقص است.

چرخه جهانی کالاها

برای کامودیتی ها، قیمت های جهانی تعیین کننده است. اگر قیمت جهانی در فاز نزولی باشد، رشد نرخ ارز ممکن است فقط بخشی از ضربه را جبران کند. نیمه حرفه ای ها معمولا اینجا اشتباه می کنند: فقط ارز را می بینند و چرخه جهانی را حذف می کنند.

محدودیت انرژی و زیرساخت

قطعی یا محدودیت برق و گاز می تواند تولید را کم کند و سود را به هم بزند. این ریسک در فلزات، سیمان، پتروشیمی و برخی معدنی ها مهم است و باید در زمان بندی هم دیده شود.

نقشه صنایع: هر صنعت از کجا سود می سازد و چه ریسک هایی دارد

در ادامه، صنایع مهم را با نگاه عملی توضیح می دهم. هدف این بخش این است که وقتی یک خبر آمد، سریع بفهمید کدام اهرم های سودآوری درگیر شده است.

پتروشیمی

مکانیزم سود: تبدیل خوراک به محصول و فروش داخلی یا صادراتی. نکته اصلی این است که حاشیه سود تابع سه چیز است: نرخ خوراک، قیمت محصول، و محدودیت انرژی و صادرات.

محرک های مثبت: رشد نرخ ارز، رشد قیمت جهانی محصول، ثبات یا کاهش فشار خوراک، بهبود امکان صادرات.

ریسک های اصلی: فرمول خوراک، محدودیت گاز و برق، تغییر نرخ تسعیر، محدودیت صادرات و نقل و انتقال پول.

نکته نیمه حرفه ای: به جای تمرکز روی عدد سود یک فصل، سناریوی خوراک و انرژی را بنویسید. بدون آن، وزن دهی شما بیشتر شبیه حدس است.

پالایشی

مکانیزم سود: اختلاف ارزش فرآورده ها با نفت خام و نحوه نرخ گذاری و تسعیر. پالایشگاهی ها به شدت به فرمول ها و دستورالعمل ها حساس اند.

محرک های مثبت: بهبود کرک اسپرد، کاهش ابهام دستورالعملی، ثبات سیاست های تسعیر.

ریسک های اصلی: تغییرات فرمولی، ابهام گزارشگری دوره ای، نوسان شدید سودهای فصلی.

نکته نیمه حرفه ای: این گروه را با مدیریت ریسک پوزیشن سایز ببینید. حتی اگر جذاب باشد، ابهام فرمولی یعنی واریانس بالا.

فلزات اساسی

مکانیزم سود: قیمت جهانی فلز، نرخ ارز، هزینه انرژی و مواد اولیه، و سیاست های فروش داخلی و صادراتی.

محرک های مثبت: رشد قیمت جهانی، رشد ارز، کاهش محدودیت انرژی، سیاست های صادراتی منطقی تر.

ریسک های اصلی: قطعی انرژی، عوارض صادراتی، فشار قیمت گذاری داخلی، هزینه حمل و نقل.

نکته نیمه حرفه ای: فصل انرژی و سیاست های داخلی می توانند اثر ارز را خنثی کنند. پس تحلیل تک متغیره نکنید.

معدنی ها

مکانیزم سود: حجم تولید و فروش و نرخ فروش وابسته به بازار جهانی و داخلی. برخی معدنی ها بالادست فلزات اند و با آنها هم حرکت می کنند.

محرک های مثبت: چرخه جهانی مثبت، توسعه ظرفیت، بهبود صادرات، ثبات سیاست بهره مالکانه.

ریسک های اصلی: حقوق دولتی و بهره مالکانه، محدودیت آب و انرژی، عوارض صادراتی، ریسک های محیط زیستی.

نکته نیمه حرفه ای: در معدنی ها کیفیت پروژه توسعه و زمان بندی آن مهم است. فقط به سود فعلی نگاه نکنید.

بانک

مکانیزم سود: اختلاف نرخ سود دریافتی و پرداختی، کارمزدها، تسعیر دارایی ها، و گاهی سودهای سرمایه گذاری. اما در ایران باید ترازنامه را جدی تر از سود و زیان دید.

محرک های مثبت: بهبود حاشیه سود، رشد درآمد کارمزدی، کاهش ریسک مطالبات، اصلاح ساختار سرمایه.

ریسک های اصلی: کیفیت دارایی، مطالبات مشکوک الوصول، ابهام در شناسایی درآمد، ریسک مقررات.

نکته نیمه حرفه ای: قبل از ارزش گذاری، کیفیت دارایی و سرمایه را بررسی کنید. اگر این بخش مبهم است، نسبت های قیمتی گمراه کننده می شود.

بیمه

مکانیزم سود: عملیات بیمه گری و سود سرمایه گذاری ذخایر. در دوره های تورمی، بخش سرمایه گذاری می تواند اثرگذار شود.

محرک های مثبت: مدیریت بهتر خسارت، رشد پرتفوی، بهبود بازده سرمایه گذاری، کنترل ریسک های بزرگ.

ریسک های اصلی: زیان دهی در برخی رشته ها، خسارت های بزرگ، مدیریت ضعیف سرمایه گذاری.

نکته نیمه حرفه ای: بیمه را هم مالی ببینید هم عملیاتی. فقط سود سرمایه گذاری کافی نیست اگر بیمه گری زیان ده باشد.

خودرو و قطعه

مکانیزم سود: تیراژ، قیمت فروش، تامین قطعات، بهره و بدهی. اما در ایران، سیاست گذاری نقش اصلی را دارد.

محرک های مثبت: اصلاح قیمت، کاهش قیمت گذاری دستوری، بهبود تامین، تغییر سیاست واردات و تولید.

ریسک های اصلی: زیان انباشته، بدهی، قیمت گذاری دستوری، ریسک تصمیم های اداری.

نکته نیمه حرفه ای: این گروه بیشتر سناریویی است تا بنیادی کلاسیک. اگر تجربه مدیریت ریسک ندارید، وزن بالا برایش منطقی نیست.

دارویی

مکانیزم سود: فروش نسبتا پایدار، اما وابسته به نرخ گذاری و تامین مواد اولیه و سیاست ارزی و وصول مطالبات.

محرک های مثبت: اصلاح نرخ ها، بهبود تامین، کاهش تاخیر مطالبات، ثبات مقررات.

ریسک های اصلی: قیمت گذاری، کمبود مواد اولیه، سیاست ارزی، فشار نقدینگی.

نکته نیمه حرفه ای: دارویی ها دفاعی اند، اما سیاست زده هم هستند. این دو را هم زمان ببینید.

غذایی و نوشیدنی

مکانیزم سود: برند و شبکه توزیع و توان انتقال هزینه به قیمت فروش. به شدت با قدرت خرید مردم درگیر است.

محرک های مثبت: امکان افزایش نرخ، مدیریت هزینه، رشد سهم بازار.

ریسک های اصلی: کنترل قیمت، رشد مواد اولیه، افت تقاضا، فشار حاشیه سود.

نکته نیمه حرفه ای: در غذایی ها حاشیه سود و گردش موجودی را جدی بگیرید. بعضی رشدهای فروش، با فشار بر نقدینگی همراه می شود.

سیمان

مکانیزم سود: فروش داخلی متاثر از ساخت و ساز و پروژه های عمرانی، به اضافه صادرات منطقه ای در برخی دوره ها. هزینه انرژی و حمل کلیدی است.

محرک های مثبت: رونق ساخت و ساز، افزایش نرخ فروش، توسعه صادرات.

ریسک های اصلی: محدودیت انرژی، هزینه حمل، رکود مسکن.

نکته نیمه حرفه ای: سیمان در ظاهر ساده است، اما ریسک انرژی می تواند سود را کاملا تغییر دهد.

مخابرات و خدمات ارتباطی

مکانیزم سود: درآمد اشتراک و تعرفه و خدمات دیجیتال و رشد مصرف دیتا. جریان نقدی معمولا پایدارتر است، اما CAPEX و مقررات مهم است.

محرک های مثبت: اصلاح تعرفه، رشد خدمات، بهبود بهره وری سرمایه گذاری.

ریسک های اصلی: مقررات، محدودیت های اینترنت، سرمایه گذاری سنگین، رقابت.

نکته نیمه حرفه ای: این گروه را با نگاه جریان نقدی و ثبات ببینید، نه فقط هیجان کوتاه مدت.

حمل و نقل و کشتیرانی

مکانیزم سود: نرخ کرایه، حجم تجارت، شرایط تحریم و هزینه های عملیاتی.

محرک های مثبت: رشد تجارت، افزایش نرخ کرایه، بهبود مسیرهای عملیاتی.

ریسک های اصلی: تحریم، هزینه بیمه و سوخت، محدودیت نقل و انتقال پول.

نکته نیمه حرفه ای: ریسک سیاسی و عملیاتی در این گروه پررنگ است. وزن دهی باید محافظه کارانه باشد.

هلدینگ ها و سرمایه گذاری ها

مکانیزم سود: ارزش پرتفوی و سود تقسیمی زیرمجموعه ها. جذابیت این گروه اغلب به اختلاف ارزش بازار با ارزش دارایی ها مربوط می شود.

محرک های مثبت: رشد زیرمجموعه ها، شفافیت گزارشگری، سود تقسیمی بالا.

ریسک های اصلی: شفافیت پایین، پرتفوی کم کیفیت، تله ارزش، وابستگی به رونق بازار.

نکته نیمه حرفه ای: اختلاف ارزش فقط وقتی معنی دارد که تحقق پذیر باشد. بدون امکان نقدشوندگی و شفافیت، عدد جذاب روی کاغذ می ماند.

انبوه سازی و ساختمانی

مکانیزم سود: چرخه مسکن، فروش پروژه ها، ارزش دارایی های ملکی، و تامین مالی.

محرک های مثبت: رونق ساخت، سیاست های اعتباری، رشد ارزش دارایی.

ریسک های اصلی: رکود معاملاتی، نرخ بهره بالا، نقدشوندگی پایین، پروژه های نیمه تمام.

نکته نیمه حرفه ای: دارایی محور بودن وسوسه کننده است، اما نقدشوندگی را دست کم نگیرید.

حالا پاسخ عملی به سوال اصلی: پول کجا کار می کند

پول جایی کار می کند که دو ویژگی داشته باشد

یک: مسیر سودآوری قابل فهم و قابل پیگیری باشد

دو: ریسک های غیرقابل پیش بینی کمتر باشد یا بازار احساس کند کمتر شده است

در بورس ایران، جریان پول معمولا بین دو قطب حرکت می کند

قطب اول: پناه گرفتن در دلاری ها

وقتی نگرانی تورم و تضعیف ریال بالا می رود یا انتظار رشد ارز شکل می گیرد، پول معمولا به سمت دلاری ها و کامودیتی ها می رود. دلیلش روشن است: بازار سودآوری را با نرخ ارز و قیمت جهانی سریع تر می فهمد.

اما شرط مهم دارد

اگر هم زمان سیاست های داخلی مثل عوارض صادراتی یا محدودیت انرژی فشار بیاورد، همان دلاری ها می توانند مدت ها درجا بزنند. پس دلاری بودن به تنهایی کافی نیست.

قطب دوم: چرخش به ریالی ها در سناریوی کاهش ریسک یا افت بهره

وقتی بازار حس کند ریسک های کلان کمتر می شود، یا نرخ بهره مسیر نزولی می گیرد، یا چشم انداز اقتصاد داخلی بهتر می شود، پول می تواند به سمت مالی ها و برخی خدمات و مصرفی ها بچرخد. اینجا موتور اصلی، تغییر انتظارات است.

اشتباه رایج نیمه حرفه ای ها

خیلی ها فکر می کنند فقط یک موتور وجود دارد و آن هم نرخ ارز است. واقعیت این است که در بعضی دوره ها نرخ بهره و سیاست گذاری، اثر قوی تری از ارز روی روتیشن می گذارد.

چارچوب تصمیم گیری برای سرمایه گذار نیمه حرفه ای

اینجا یک چارچوب می دهم که بتوانید هر صنعت را با چند سوال ارزیابی کنید. این چارچوب ساده است اما اگر درست اجرا شود، جلوی بسیاری از خطاها را می گیرد.

گام اول: محرک اصلی صنعت را مشخص کنید

برای هر صنعت فقط یک جمله بنویسید که سود از کجا می آید. مثال

پتروشیمی: اسپرد خوراک تا محصول

بانک: حاشیه سود و کیفیت دارایی

سیمان: نرخ داخلی و انرژی و ساخت و ساز

دارویی: نرخ گذاری و تامین و مطالبات

گام دوم: ریسک اصلی صنعت را مشخص کنید

یک ریسک که اگر فعال شود، تحلیل را به هم می زند. مثال

پالایشی: ابهام فرمولی

فلزات: انرژی و سیاست صادرات

خودرو: قیمت گذاری دستوری

گام سوم: سناریو بنویسید، نه پیش بینی قطعی

سه سناریوی رایج کافی است

سناریو تورم و ارز رو به بالا

سناریو نرخ بهره بالا و رکود

سناریو کاهش ریسک و بهبود فضای کسب و کار

بعد برای هر سناریو مشخص کنید کدام صنایع احتمال بیشتری برای جذب پول دارند و چرا.

گام چهارم: پوزیشن سایز را با ریسک تنظیم کنید

صنعت های با ریسک سیاست گذاری یا ابهام فرمولی، حتی اگر جذاب باشند، باید وزن کمتر داشته باشند. نیمه حرفه ای بودن یعنی همین: شما جذابیت را می بینید، اما وزن دهی را با ریسک کنترل می کنید.

گام پنجم: بعد از صنعت، سراغ کیفیت شرکت بروید

در یک صنعت، همه شرکت ها مشابه نیستند. این فیلترها را جدی بگیرید

کیفیت سود: سود عملیاتی در برابر سودهای یکباره

جریان نقد عملیاتی: آیا شرکت واقعا پول می سازد یا فقط سود کاغذی نشان می دهد

سرمایه در گردش: رشد فروش همراه با انفجار دریافتنی یا انبار، خطرناک است

بدهی و هزینه مالی: در نرخ بهره بالا، اهرم می تواند سود را نابود کند

شفافیت و گزارشگری: هر چه مبهم تر، ریسک بیشتر

چند اشتباه رایج که باید حذفشان کنید

اشتباه اول: خریدن صنعت فقط چون شاخص ساز است

صنایع بزرگ نقدشونده اند، اما اگر محرک سودآوری منفی باشد، شاخص ساز بودن معجزه نمی کند.

اشتباه دوم: نگاه کردن به P E بدون فهم کیفیت سود

در بازار ایران، سود می تواند با دستورالعمل، تسعیر، یا شناسایی های غیرتکراری جابه جا شود. بدون کیفیت سود، نسبت ها گمراه کننده اند.

اشتباه سوم: رها کردن زمان بندی

مثلا می دانید انرژی ریسک است، اما زمانش را لحاظ نمی کنید. یا می دانید بودجه دولت مهم است، اما فصل بودجه را نادیده می گیرید. زمان بندی در ایران بخش بزرگی از موفقیت است.

اشتباه چهارم: تنوع نمایشی

داشتن ده صنعت با وزن های کوچک، اگر پیگیری نکنید، فقط توهم کنترل ایجاد می کند. تمرکز منطقی بهتر از پراکندگی بی هدف است.

چطور از نقشه صنایع به پرتفوی قابل دفاع برسید

اگر بخواهم یک نسخه اجرایی بدهم، این مسیر را پیشنهاد می کنم

یک: سه سناریو را بنویسید

دو: برای هر سناریو دو تا سه صنعت انتخاب کنید

سه: داخل هر صنعت دو تا چهار شرکت را واچ لیست کنید

چهار: معیار ورود و خروج را مشخص کنید

این معیار می تواند ترکیبی از تغییر متغیرها، گزارش های ماهانه، و شکستن یا ساختن یک ریسک کلیدی باشد

پنج: وزن دهی را بر اساس ریسک صنعت تنظیم کنید

شش: هر ماه فقط یک بار بازنگری کنید مگر این که یک ریسک کلیدی فعال شود

این سبک کار باعث می شود شما از حالت واکنشی بیرون بیایید و تبدیل شوید به سرمایه گذاری که می داند چرا وارد شده و چرا خارج می شود.

جمع بندی

نقشه صنایع بورس ایران یک ابزار کاربردی برای تصمیم است. شما با این نقشه می فهمید هر خبر به کدام متغیر مربوط است، هر متغیر کدام صنایع را بیشتر تکان می دهد، و هر صنعت از کجا سود می سازد و کجا ممکن است غافلگیرتان کند. برای سرمایه گذار نیمه حرفه ای، تفاوت اصلی همین است: خبر را دنبال نمی کند، محرک را دنبال می کند. و وزن دهی را بر اساس ریسک انجام می دهد، نه بر اساس هیجان.

خدمات تیم فرشاد مصفا

اگر به دنبال مدیریت حرفه ای دارایی خود هستید، می توانید از خدمات تخصصی سبدگردانی ما استفاده کنید:

• سبدگردانی بورس
• سبدگردانی طلا
• سبدگردانی ارز دیجیتال

همچنین در تیم ما یک استارتاپ حقوقی فعال است که خدمات مشاوره و وکالت را با نگاه اقتصادی برای کسب و کارها و افراد ارائه می دهد.

نویسنده: فرشاد مصفا

کارشناس ارشد مدیریت کارآفرینی از دانشگاه تهران

موسس تیم سبدگردانی و استارتاپ حقوقی در زمینه مشاوره و وکالت

با بیش از ده سال سابقه فعالیت در بازار بورس، طلا و ارز دیجیتال

اینستاگرام: https://www.instagram.com/farshadmosaffa/

یوتیوب: https://youtube.com/@farshadmosaffa

لینکدین: https://www.linkedin.com/in/farshad-mosaffa

توییتر (X): https://x.com/FarshadMosaffa