قرارداد آتی و سازوکار سود در بازارهای مالی

قراردادهای آتی از آن ابزارهایی هستند که بسیاری از افراد عادی یا با آنها آشنا نیستند یا تصور می کنند بسیار سخت و پیچیده اند. اما واقعیت این است که آتی یک ابزار حرفه ای اما قابل فهم است که اگر درست استفاده شود می تواند سود منطقی ایجاد کند و ریسک را کم کند. در سال های فعالیتم در بازارهای مالی، بیشترین اشتباه مردم درباره آتی این بوده که یا از ترس وارد نمی شوند یا بدون فهم سازوکار وارد می شوند. هر دو اشتباه است.

در این مطلب از زاویه یک متخصص بازارهای مالی به شکل شفاف و ساده توضیح می دهم آتی چیست، چرا ساخته شده، چطور کار می کند، چه موقعی سود می دهد، چه موقعی خطرناک می شود و مردم عادی چطور می توانند نگاه منطقی به این ابزار داشته باشند. هدف من این است که این مقاله برای مخاطب عمومی مفید باشد اما در عین حال سطح تخصص و تجربه واقعی را حفظ کند.

قرارداد آتی چیست

قرارداد آتی یک توافق است که امروز بسته می شود اما انجام آن در تاریخی در آینده است. دو طرف روی قیمت، مقدار و زمان تحویل توافق می کنند و این قرارداد در بورس ثبت می شود. به همین دلیل شفافیت بالایی دارد و قابلیت پیگیری قانونی وجود دارد.

در ایران دارایی های مختلفی مثل زعفران، زیره، سکه و برخی محصولات دیگر در قالب قرارداد آتی معامله می شوند. در بازارهای بین المللی آتی روی نفت، طلا، شاخص های بورسی، ارزها و ده ها دارایی دیگر وجود دارد.

هدف اولیه قراردادهای آتی

قرارداد آتی ابتدا برای مدیریت ریسک ساخته شد. مثلا کشاورزی که محصول دارد نمی تواند هر روز نگران قیمت بازار باشد. یا کارخانه ای که به مواد اولیه نیاز دارد باید بداند چند ماه بعد با چه قیمتی می تواند کالا تهیه کند. آتی این نیاز را رفع می کند.

بعد از مدتی معامله گران حرفه ای هم وارد این بازار شدند چون فهمیدند این ابزار امکان استفاده از نوسان های قیمتی را فراهم می کند.

سازوکار قرارداد آتی چگونه است

برای فهم آتی لازم است چند مفهوم کلیدی را به طور دقیق بشناسید. بعد از شناخت این مفاهیم بقیه موارد کاملا منطقی و ساده می شود.

وجه تضمین

در آتی لازم نیست کل ارزش قرارداد را بپردازید. فقط بخش کوچکی به عنوان وجه تضمین در حساب شما قفل می شود. این مبلغ نشان دهنده تعهد شماست. اگر قیمت برخلاف موقعیت شما حرکت کند از این وجه تضمین کاسته می شود.

تسویه روزانه

هر روز سود و زیان شما محاسبه می شود و همان روز در حساب شما اعمال می شود. اگر خریدار هستید و قیمت بالا برود سود روزانه دریافت می کنید. اگر فروشنده هستید و قیمت پایین بیاید سود می برید.

نوع موقعیت ها

در آتی می توانید دو موقعیت باز کنید:

خرید: اگر قیمت بالا برود سود می کنید

فروش: اگر قیمت پایین بیاید سود می کنید

یعنی برخلاف بازار نقدی، آتی فقط به رشد بازار نیاز ندارد.

اهرم مالی

اهرم یعنی با پول کم معامله بزرگ انجام می دهید. مثلا ممکن است با ده درصد ارزش قرارداد بتوانید معامله انجام دهید. این ویژگی فرصت خوبی است اما اگر مدیریت نشود خطر بالایی دارد. چون سود و ضرر بر اساس ارزش کامل قرارداد حساب می شود، نه مقدار وجه تضمین.

مزیت های قرارداد آتی

آتی به خاطر چند ویژگی مهم به یک ابزار حرفه ای تبدیل شده است.

مدیریت ریسک

اگر دارایی فیزیکی دارید، می توانید با گرفتن موقعیت فروش ریسک کاهش قیمت را پوشش دهید. مثلا صاحب طلا می تواند در آتی فروش بگیرد تا اگر قیمت طلا پایین آمد از آتی سود بگیرد و ضرر فیزیکی جبران شود.

سود در بازار نزولی

اگر بازار در حال سقوط باشد اکثر افراد فقط تماشا می کنند. اما در آتی می توانید موقعیت فروش داشته باشید و از افت قیمت سود بگیرید.

نیاز به سرمایه کمتر

به کمک اهرم می توانید با وجه تضمین کم وارد معامله های بزرگ شوید. البته استفاده از این امکان فقط زمانی منطقی است که مدیریت ریسک بلد باشید.

شفافیت

چون قرارداد آتی در بورس معامله می شود همه چیز استاندارد است. قیمت ها، حجم قرارداد، تاریخ سررسید و شرایط کاملا روشن است.

ریسک های قرارداد آتی

هیچ ابزار حرفه ای بدون ریسک نیست. آتی هم چند ریسک جدی دارد که اگر فرد بدون دانش وارد شود می تواند ضرر زیادی ببیند.

ریسک اهرم

اهرم هم می تواند سود را چند برابر کند و هم ضرر را. مشکلی که برای بسیاری از افراد پیش می آید این است که فقط بخش سود را می بینند.

کال مارجین

اگر ضرر شما از سطح مشخصی بیشتر شود بورس به شما هشدار می دهد که باید حساب را شارژ کنید. اگر شارژ نکنید موقعیت شما بسته می شود و ممکن است ضرر تثبیت شود.

نوسان های شدید

بازار آتی نسبت به بازار نقدی سرعت بیشتری دارد. بنابراین معامله گر بدون نظم خیلی سریع دچار اشتباه می شود.

آتی بدون آموزش یک اشتباه خطرناک است

چون برای ورود به آتی پول زیادی لازم نیست برخی افراد تصور می کنند این بازار ساده است. اما این فقط یک توهم است. کسی که سازوکار بازار را نشناسد با همان سرعت که می تواند سود بگیرد ضرر هم می کند.

چطور از قرارداد آتی درست استفاده کنیم

ورود منطقی به آتی چند اصل مهم دارد که در تمام سال های تجربه من ثابت بوده اند.

اصل اول: مدیریت ریسک

باید از ابتدا مشخص کنید که چقدر توانایی تحمل ضرر دارید و چه مقدار امکان شارژ وجه تضمین برای شما وجود دارد.

اصل دوم: شروع با حجم بسیار کم

حتی اگر سرمایه زیادی دارید ابتدا باید با کوچک ترین حجم ممکن وارد شوید تا رفتار بازار را لمس کنید.

اصل سوم: فهم درست محاسبه سود و زیان

تا زمانی که ندانید اگر قیمت سه درصد یا پنج درصد حرکت کند چه وضعیتی برای حساب شما رخ می دهد نباید وارد آتی شوید.

اصل چهارم: تحلیل حرفه ای

آتی فقط تحلیل قیمت نیست. باید رفتار بازار، حجم معاملات، تغییرات لحظه ای و موقعیت حرفه ای ها را بشناسید. آتی جایی برای حدس زدن نیست.

چه کسانی مناسب بازار آتی هستند

براساس تجربه ام آتی برای همه مناسب نیست. اگر این خصوصیات را دارید احتمال زیادی دارد آتی برای شما مناسب باشد:

قدرت کنترل هیجان

شناخت درست ریسک

توان تحلیل

سرمایه ای که توان تحمل نوسان دارد

اگر این موارد را ندارید بهتر است یا وارد آتی نشوید یا با تیم حرفه ای کار کنید.

نقش آتی در استراتژی سبدگردانی حرفه ای

در تیم من، آتی یک ابزار مکمل است نه ابزار اصلی. یعنی از آن برای پوشش ریسک یا تکمیل موقعیت ها استفاده می کنیم. برای افراد عادی ورود مستقل به آتی معمولا نتیجه خوبی ندارد مگر اینکه آموزش کامل دیده باشند. اما در استراتژی حرفه ای، آتی می تواند بازدهی را افزایش دهد و نوسان را کنترل کند.

جمع بندی

قرارداد آتی یکی از کاربردی ترین ابزارهای بازارهای مالی است. اگر درست استفاده شود فرصتی برای مدیریت ریسک و کسب سود است و اگر اشتباه استفاده شود ریسک بالایی دارد. مهم ترین کلید موفقیت در آتی دانش، نظم و مدیریت ریسک است. برای افراد عادی ورود به آتی بدون مشاوره حرفه ای منطقی نیست. اما اگر بخواهید به شکل حرفه ای وارد بازارهای مالی شوید، شناخت آتی یک مهارت ضروری است.

خدمات تیم فرشاد مصفا

اگر به دنبال مدیریت حرفه ای دارایی خود هستید، می توانید از خدمات تخصصی سبدگردانی ما استفاده کنید:

• سبدگردانی بورس
• سبدگردانی طلا
• سبدگردانی ارز دیجیتال

همچنین در تیم ما یک استارتاپ حقوقی فعال است که خدمات مشاوره و وکالت را با نگاه اقتصادی برای کسب و کارها و افراد ارائه می دهد.

نویسنده: فرشاد مصفا

کارشناس ارشد مدیریت کارآفرینی از دانشگاه تهران

موسس تیم سبدگردانی و استارتاپ حقوقی در زمینه مشاوره و وکالت

با بیش از ده سال سابقه فعالیت در بازار بورس، طلا و ارز دیجیتال

اینستاگرام: https://www.instagram.com/farshadmosaffa/

یوتیوب: https://youtube.com/@farshadmosaffa

لینکدین: https://www.linkedin.com/in/farshad-mosaffa

توییتر (X): https://x.com/FarshadMosaffa