فرق تورم نقطه‌به‌نقطه با تورم سالانه به زبان ساده

وقتی از تورم صحبت می کنیم، در واقع درباره تغییر قدرت خرید مردم حرف می زنیم. این که امروز با یک میلیون تومان چقدر کمتر از سال گذشته می توان خرید کرد، به زبان ساده همان اثر تورم است.

اما در گزارش های رسمی دو نوع شاخص زیاد دیده می شود: «تورم نقطه به نقطه» و «تورم سالانه». بسیاری از مردم تفاوت این دو را دقیق نمی دانند و همین باعث برداشت های اشتباه در تحلیل اخبار اقتصادی می شود.

در این مطلب از نگاه یک تحلیلگر بازارهای مالی، می خواهم به زبانی ساده توضیح دهم که هرکدام از این دو تورم دقیقا چه مفهومی دارند، چه تفاوتی میانشان وجود دارد، و چرا در تصمیم های سرمایه گذاری ما اهمیت زیادی دارند.

تعریف ساده تورم نقطه به نقطه

تورم نقطه به نقطه یعنی مقایسه قیمت ها در یک ماه مشخص نسبت به همان ماه در سال قبل.

مثلا اگر شاخص قیمت در مهر امسال 500 و در مهر پارسال 400 بوده باشد، تورم نقطه به نقطه می شود:

(500 - 400) ÷ 400 × 100 = 25 درصد

یعنی در طول یک سال گذشته، قیمت ها به طور میانگین 25 درصد افزایش یافته اند. این عدد بیانگر شتاب لحظه ای تورم است و معمولا نشان می دهد سرعت گرانی در حال بالا رفتن است یا پایین آمدن.

به عبارتی، تورم نقطه به نقطه مثل دماسنجی است که نشان می دهد تب قیمت ها در همین ماه نسبت به سال گذشته چقدر بالا یا پایین رفته است.

تورم سالانه چیست

تورم سالانه یعنی میانگین تورم 12 ماه گذشته نسبت به 12 ماه قبل از آن.

به زبان ساده، اگر از مهر سال گذشته تا مهر امسال شاخص قیمت ها به طور میانگین 45 درصد رشد کرده باشد، می گوییم تورم سالانه 45 درصد است.

در واقع تورم سالانه تصویر کلی و بلندمدتی از تغییر سطح قیمت ها ارائه می دهد. نوسانات ماه به ماه را هموار می کند و برای تحلیل سیاست های اقتصادی دولت یا پیش بینی آینده تورم، عدد باثبات تری به دست می دهد.

فرق اصلی تورم نقطه به نقطه و سالانه

تورم نقطه به نقطه بیشتر برای سنجش سرعت لحظه ای افزایش قیمت هاست، در حالی که تورم سالانه میانگین بلندمدت را نشان می دهد.

مثلا ممکن است تورم سالانه هنوز بالا باشد، اما تورم نقطه به نقطه شروع به کاهش کرده باشد؛ یعنی روند گرانی کند شده اما اثر گرانی های قبلی هنوز در میانگین سالانه وجود دارد.

برعکس، گاهی تورم نقطه به نقطه ناگهان جهش می کند، اما تورم سالانه هنوز تغییر محسوسی نکرده چون برای تغییر میانگین، زمان لازم است.

این تفاوت باعث می شود فعالان اقتصادی همیشه هر دو شاخص را کنار هم ببینند تا بفهمند بازار در چه مرحله ای از چرخه تورم است: شتاب گیری، ثبات یا فروکش کردن.

چرا درک تفاوت این دو شاخص مهم است

بسیاری از مردم وقتی می شنوند «تورم 45 درصد شده»، تصور می کنند قیمت ها همین حالا با همین سرعت در حال بالا رفتن است، در حالی که ممکن است تورم نقطه به نقطه به 25 درصد رسیده باشد و عملا روند گرانی در حال کند شدن باشد.

برای سرمایه گذار، این تفاوت حیاتی است. چون وقتی تورم نقطه به نقطه شروع به کاهش می کند، معمولا بازارها (از بورس تا طلا و ارز دیجیتال) زودتر واکنش نشان می دهند.

یک مثال واقعی

فرض کنید در تابستان 1401 تورم نقطه به نقطه 50 درصد بوده، یعنی نسبت به تابستان 1400 قیمت ها 50 درصد رشد کرده اند. حالا اگر در تابستان 1402 این عدد به 30 درصد برسد، یعنی سرعت گرانی کمتر شده است.

اما تورم سالانه ممکن است همچنان 45 درصد باشد، چون هنوز اثر تورم بالا در ماه های قبل در میانگین محاسبه می شود.

در چنین شرایطی، معمولا اقتصاد در حال ورود به فاز آرامش نسبی است و بازارها از فاز «حفظ ارزش دارایی» به فاز «سرمایه گذاری تحلیلی تر» تغییر می کنند.

چه موقع کدام شاخص مهم تر است

اگر دولت یا بانک مرکزی می خواهد بداند سیاست های کنترل تورم جواب داده یا نه، باید به تورم نقطه به نقطه نگاه کند، چون سریع تر اثر می گذارد.

اما اگر هدف ارزیابی کلی وضعیت اقتصادی و اثر تورم بر درآمد و قدرت خرید مردم در یک سال گذشته باشد، تورم سالانه معیار دقیق تری است.

من در تحلیل های مالی معمولا از تورم نقطه به نقطه برای تشخیص تغییر فاز بازار استفاده می کنم و از تورم سالانه برای سنجش قدرت واقعی پول و اثر بلندمدت بر سرمایه.

خطای رایج مردم در تفسیر تورم

بسیاری فکر می کنند وقتی مرکز آمار اعلام می کند «تورم از 45 درصد به 35 درصد رسید»، یعنی قیمت ها 10 درصد ارزان تر شده اند؛ در حالی که چنین نیست.

کاهش نرخ تورم یعنی سرعت گرانی کمتر شده، نه اینکه قیمت ها پایین آمده باشند.

به عنوان مثال اگر قیمت یک کالا از 100 هزار تومان به 150 هزار تومان رسیده و امسال فقط به 180 هزار تومان برسد، هنوز گران تر شده ولی با شیب کمتر.

تورم نقطه به نقطه در ایران چه می گوید

در اقتصاد ایران معمولا وقتی تورم نقطه به نقطه بالا می رود، بازار ارز و طلا هم به همان نسبت واکنش نشان می دهند، چون انتظارات تورمی فعال می شود.

اما وقتی دولت ها با سیاست های پولی و ارزی موقتاً جلوی رشد قیمت دلار را می گیرند، معمولا تورم نقطه به نقطه کاهش پیدا می کند، هرچند اثر واقعی آن بر تورم سالانه تا ماه ها بعد دیده می شود.

به همین دلیل، برای کسی که قصد سرمایه گذاری دارد، نگاه به داده های نقطه به نقطه بسیار حیاتی است. چون تغییر روند تورم نقطه به نقطه معمولا پیش نگر رفتار بازارهاست.

تاثیر تورم بر بازارهای مختلف

در دوره هایی که تورم نقطه به نقطه بالا می رود، سرمایه گذاران برای حفظ قدرت خرید به بازارهای دارایی هجوم می آورند: طلا، ارز دیجیتال، زمین و سهام.

اما وقتی این شاخص شروع به کاهش می کند، معمولا بازارها وارد فاز اصلاح یا رکود کوتاه مدت می شوند چون تقاضای سفته بازانه فروکش می کند.

به همین دلیل، در تیم من همیشه تحلیل تورم نقطه به نقطه و اثر آن بر بازدهی بازارها یکی از ورودی های اصلی تصمیم گیری در سبدگردانی است.

چگونه افراد عادی می توانند از این مفاهیم استفاده کنند

برای مردم عادی دانستن تفاوت این دو تورم فقط جنبه خبری ندارد بلکه می تواند بر تصمیم های روزمره تاثیر بگذارد.

وقتی تورم نقطه به نقطه شروع به کاهش می کند، معمولا زمان بهتری برای خرید دارایی های بلندمدت است چون بازارها در حال آرام شدن هستند.

برعکس، وقتی تورم نقطه به نقطه ناگهان بالا می رود، بهتر است تصمیم های مصرفی یا سرمایه گذاری هیجانی به تعویق بیفتد تا ثبات برگردد.

جمع بندی

تورم نقطه به نقطه تغییر قیمت ها در یک سال گذشته را برای همان ماه نشان می دهد و تصویر لحظه ای از وضعیت گرانی ارائه می دهد.

تورم سالانه میانگین 12 ماهه است و نمایی کلی از روند اقتصادی می دهد.

فهم تفاوت این دو برای هر کسی که دنبال حفظ یا رشد دارایی خود است ضروری است، چون بازارها به داده های لحظه ای واکنش نشان می دهند و تصمیم درست در زمان درست نتیجه شناخت دقیق همین تفاوت هاست.

خدمات تیم فرشاد مصفا

اگر به دنبال مدیریت حرفه ای دارایی خود هستید، می توانید از خدمات تخصصی سبدگردانی ما استفاده کنید:

• سبدگردانی بورس
• سبدگردانی طلا
• سبدگردانی ارز دیجیتال

همچنین در تیم ما یک استارتاپ حقوقی فعال است که خدمات مشاوره و وکالت را با نگاه اقتصادی برای کسب و کارها و افراد ارائه می دهد.

نویسنده: فرشاد مصفا

کارشناس ارشد مدیریت کارآفرینی از دانشگاه تهران

موسس تیم سبدگردانی و استارتاپ حقوقی در زمینه مشاوره و وکالت

با بیش از ده سال سابقه فعالیت در بازار بورس، طلا و ارز دیجیتال

اینستاگرام: https://www.instagram.com/farshadmosaffa/

یوتیوب: https://youtube.com/@farshadmosaffa

لینکدین: https://www.linkedin.com/in/farshad-mosaffa

توییتر (X): https://x.com/FarshadMosaffa