چرا دلار، طلا و بورس از تورم عقب ماندند

منتشر شده در 1404/08/08

سال هاست در ایران بسیاری از مردم برای حفظ ارزش پول خود بین دلار، طلا، بورس، مسکن و حتی ارزهای دیجیتال جابه جا می شوند. از بیرون که نگاه می کنی، بعضی ها سودهای اسمی چشمگیر نشان می دهند و بعضی دیگر حسرت یک موج عقب مانده را می خورند. اما اگر عینک تورم را به چشم بزنیم، یک حقیقت مشترک و ناراحت کننده می بینیم: در دهه اخیر، هیچ بازار پرطرفداری به طور پایدار از تورم مزمن جلو نزده است.

من، فرشاد مصفا، از سال 1393 تا امروز هم برای خودم و هم برای دیگران سبدگردانی کرده ام و از نزدیک دیده ام سود اسمی چطور می تواند توهم بسازد و قدرت خرید واقعی چطور آرام و بی صدا آب می شود. در این مقاله توضیح می دهم چرا در اقتصاد ایران برنده واقعی کسی نیست که بیشتر سود گرفته، بلکه کسی است که کمتر از تورم عقب مانده است.

تورم ساختاری ایران یعنی سود اسمی کافی نیست

در اقتصادی که رشد نقدینگی بالا و رشد تولید پایین است، سود اسمی معنای نجات ندارد. معیار درست، سود واقعی بعد از کسر تورم است. در ایران در سال های اخیر، تورم سالانه غالبا بالای 40 درصد بوده است. این یعنی اگر کسی 60 یا حتی 80 درصد سود بگیرد، ممکن است در عمل فقط کمی کمتر از تورم عقب مانده باشد.

عددها حس خوبی می دهند، اما قدرت خرید همان حس را تایید نمی کند. این اشتباه ذهنی باعث می شود بیشتر تصمیم های مالی مردم واکنشی و هیجانی باشد.

دلار؛ سپر تورم اما نه موتور ثروت

در ذهن مردم، دلار همیشه پناهگاه بوده است. در دوره های جهش ارزی، دلار جلوی آب شدن ارزش ریال را می گیرد. اما باید دقت کرد که سپر بودن با برنده بودن فرق دارد.

از سال 1397 که دلار حدود 15 هزار تومان بود تا پاییز 1404 که قیمت آن بالای 100 هزار تومان است، رشد اسمی دلار حدود 6 تا 7 برابر بوده است. در ظاهر این عدد بزرگ است، اما در همین مدت، قیمت مسکن در تهران بیش از 8 برابر، خودرو بیش از 7 برابر و هزینه زندگی مردم بیش از 6 برابر شده است.

به بیان ساده، دلار فقط بخشی از ارزش پول را حفظ کرده است. نه بیشتر. در واقع دلار جلوی ضرر کامل را می گیرد اما ثروت نمی سازد. از طرفی چون دلار دارایی بهره ده نیست، در دوره های ثبات ارزی، از سایر بازارهای مولد عقب می ماند. پس دلار باید بخش حفاظتی سبد سرمایه باشد، نه موتور رشد آن.

طلا؛ دارایی ارزش محور اما وابسته به دلار

طلا از نظر تاریخی دارایی مطمئنی است، اما در ایران رشد قیمت آن به شدت به دلار وابسته است. اگر قیمت جهانی طلا ثابت بماند، تغییرات طلا در داخل کشور صرفا از دلار می آید.

در بازه سال های 1397 تا 1404، قیمت طلا به ریال رشد قابل توجهی داشته، اما رشد آن نسبت به تورم کالاها و خدمات کمتر بوده است. نگهداری طلا باعث حفظ بخشی از ارزش دارایی می شود اما قدرت خرید واقعی را افزایش نمی دهد.

در کوتاه مدت طلا نوسان دارد و خرید هیجانی آن معمولا به سود منتهی نمی شود. طلا فقط برای سرمایه گذاران صبور و با دید بلندمدت نقش مفید دارد.

بورس؛ آینه تورم، نه آسانسور ثروت

در تئوری، بورس باید تورم را پوشش دهد، چون سهام شرکت ها پشتوانه دارایی واقعی دارند. اما در عمل، بورس ایران بارها زیر فشار سیاست های دستوری، ریسک های سیاسی، مالیات های ناگهانی و بی ثباتی نقدینگی قرار گرفته است.

در مرداد 1399 شاخص کل بورس به محدوده دو میلیون واحد رسید. حالا در پاییز 1404 حدود دو میلیون و صد هزار واحد است. در ظاهر رشد کرده اما اگر تورم پنج سال گذشته را در نظر بگیریم، ارزش واقعی شاخص کمتر از نصف شده است.

بازار سرمایه در ایران اغلب آینه تورم است نه پناهگاه آن. بدون استراتژی، مدیریت ریسک و تحلیل داده محور، ورود به بورس بیشتر شبیه قمار است تا سرمایه گذاری.

مسکن؛ دارایی سنگین و کم نقدشونده

مسکن برای نسل های گذشته مطمئن ترین سرمایه بود، اما در سال های اخیر این نقش تضعیف شده است. کاهش قدرت خرید مردم، رکود معاملات و هزینه بالای ساخت باعث شده رشد قیمت مسکن از تورم جا بماند.

در بازه 1400 تا 1404 میانگین رشد قیمت مسکن در تهران حدود دو برابر بوده در حالی که تورم رسمی بیش از 150 درصد بوده است.

به زبان ساده، مسکن هم دیگر تضمین جلو زدن از تورم نیست. از طرفی نقدشوندگی پایین آن باعث می شود دارایی افراد در زمان رکود قفل شود.

ارزهای دیجیتال؛ ریسک دوگانه برای سرمایه گذار ایرانی

رمزارزها در جهان بازار پرنوسانی هستند. برای ایرانی ها این نوسان دو برابر است چون قیمت جهانی ارز دیجیتال و نرخ دلار داخلی با هم ترکیب می شوند.

اگر قیمت جهانی بیت کوین افت کند و همزمان نرخ دلار داخل آرام شود، ارزش ریالی دارایی به شدت کاهش پیدا می کند. بنابراین سرمایه گذاری بدون دانش در کریپتو، به جای نجات از تورم، می تواند زیان دوگانه ایجاد کند.

در سبد سرمایه گذاری حرفه ای، ارز دیجیتال فقط باید چاشنی رشد باشد نه محور اصلی سبد.

چرا در نهایت تورم از همه جلو زده است

علت این موضوع ترکیبی از چند عامل است:

رشد نقدینگی بالاتر از رشد تولید
کسری بودجه مزمن و چاپ پول
بهره بانکی کمتر از تورم
بی ثباتی سیاست های ارزی و مالیاتی
نبود ابزار پوشش ریسک برای مردم
تصمیم های هیجانی و نداشتن انضباط مالی

این عوامل باعث می شود تورم در ایران همیشه چند قدم جلوتر از بازارها حرکت کند. سود اسمی در ظاهر دلگرم کننده است اما قدرت خرید واقعی در حال کاهش است.

اشتباه رایج مردم؛ نگاه به عدد به جای قدرت خرید

خیلی ها وقتی سود می بینند، خیال می کنند جلو افتاده اند. مثلا می گویند پارسال 100 درصد سود کردم، اما وقتی می خواهند خانه یا خودرو بخرند، می بینند از هدفشان دورتر شده اند.

سود واقعی یعنی افزایش قدرت خرید، نه فقط عدد بالاتر در حساب بانکی. اگر تورم 60 درصد باشد و شما 80 درصد سود کنید، تنها 12 درصد جلو افتاده اید. اگر تورم 90 درصد باشد و 80 درصد سود بگیرید، عملا 10 درصد عقب رفته اید.

راه حل واقعی؛ ساخت سیستم مالی منضبط

در اقتصاد تورمی، نجات در خرید هیجانی نیست بلکه در ساختن سیستم مالی منضبط است. سیستمی که بتواند چند بازار را با هم متعادل کند و نوسان ها را به نفع شما تغییر دهد.

اصول این سیستم از نظر من شامل موارد زیر است:

سبد چند دارایی شامل بورس، طلا، دلار و کریپتو
کنترل نقدینگی برای فرصت گیری
مدیریت ریسک با سقف زیان مشخص
افق سرمایه گذاری میان مدت و بلندمدت
سنجش سود با معیار قدرت خرید واقعی
پوشش حقوقی برای دارایی ها و قراردادها

در تیم من، سبدگردانی با همین اصول انجام می شود تا نوسان های بازارها همدیگر را خنثی کنند.

سبدگردانی حرفه ای؛ تفاوت در کاهش خطا

هدف سبدگردانی حرفه ای سود بیشتر نیست بلکه کاهش خطاهای پرهزینه است. با داده دقیق، تحلیل بنیادی و مدیریت ریسک چند لایه می توان کاری کرد که سرمایه گذار در رشدها سهم منطقی بگیرد و در رکودها ضرر سنگین نکند. همین تعادل در چرخه ها در نهایت تفاوت بزرگ در قدرت خرید ایجاد می کند.

رفتارهایی که باید کنار گذاشت

در تجربه من بیشترین ضرر از چند رفتار تکراری می آید:

خرید در اوج هیجان
فروش در ناامیدی
تمرکز افراطی روی یک دارایی
تغییر پیاپی استراتژی
نداشتن نقد کافی
بی توجهی به هزینه ها و کارمزدها

اگر همین رفتارها اصلاح شود، حتی با دانش فعلی می توان چند پله از تورم جلو زد.

نقش استارتاپ حقوقی در حفظ سرمایه

یکی از ریسک های پنهان در اقتصاد ایران، ریسک حقوقی است. قراردادهای مبهم، شراکت های بدون ضمانت و دعاوی مالی بارها باعث از بین رفتن سود مالی افراد شده است.

برای همین ما در کنار تیم سبدگردانی، یک استارتاپ حقوقی فعال داریم که خدمات مشاوره و وکالت تخصصی ارائه می دهد تا دارایی های مالی و ملکی سرمایه گذاران از نظر حقوقی ایمن شود.

جمع بندی

در ایران هیچ بازاری به تنهایی ناجی شما از تورم نیست. دلار سپر است ولی رشد پایدار نمی دهد. طلا ارزش محور است ولی کند. بورس ظرفیت دارد ولی بدون سیستم فقط آینه تورم است. مسکن سنگین و کم نقدشونده است و کریپتو پرنوسان.

نجات واقعی در مدیریت سبد چند دارایی، کنترل ریسک و پایبندی به نظم مالی است. برنده واقعی کسی است که کمتر از تورم عقب بماند، نه کسی که فقط عدد بزرگ تری روی کاغذ داشته باشد.

خدمات تیم فرشاد مصفا

اگر به دنبال مدیریت حرفه ای دارایی خود هستید، می توانید از خدمات تخصصی سبدگردانی ما استفاده کنید:

همچنین در تیم ما یک استارتاپ حقوقی فعال است که خدمات مشاوره و وکالت را با نگاه اقتصادی برای کسب و کارها و افراد ارائه می دهد.

نویسنده: فرشاد مصفا

کارشناس ارشد مدیریت کارآفرینی از دانشگاه تهران

موسس تیم سبدگردانی و استارتاپ حقوقی در زمینه مشاوره و وکالت

با بیش از ده سال سابقه فعالیت در بازار بورس، طلا و ارز دیجیتال

اینستاگرام: https://www.instagram.com/farshadmosaffa/

یوتیوب: https://youtube.com/@farshadmosaffa

لینکدین: https://www.linkedin.com/in/farshad-mosaffa

توییتر (X): https://x.com/FarshadMosaffa