تفاوت FATF با CFT از نگاه فرشاد مصفا

منتشر شده در 1404/07/26

وقتی صحبت از سیاست های مالی بین المللی می شود، دو نام بیشتر از بقیه در تیتر خبرها دیده می شود: FATF و CFT. بسیاری از مردم این دو را یکی می دانند یا فکر می کنند صرفا تفاوت لفظی دارند. اما در واقع، FATF و CFT دو مفهوم جداگانه اند که رابطه ای مستقیم اما نه چندان ساده با هم دارند. در این مطلب، با زبانی ساده و کاربردی توضیح می دهم که این دو چه تفاوتی دارند، چه اثری بر اقتصاد ایران دارند و چرا برای سرمایه گذاران و صاحبان دارایی در ایران دانستن این تفاوت اهمیت دارد.

FATF چیست و چرا اهمیت دارد؟

FATF یا Financial Action Task Force گروه ویژه اقدام مالی است. این نهاد بین المللی در سال 1989 توسط کشورهای گروه G7 تاسیس شد تا با دو هدف اصلی فعالیت کند:

مبارزه با پول شویی (Money Laundering)
مقابله با تامین مالی تروریسم (Terrorism Financing)

FATF یک سازمان اجرایی نیست، یعنی خودش کسی را جریمه یا تحریم نمی کند. بلکه استانداردها و قوانین شفافیت مالی را طراحی می کند تا کشورها براساس آن رفتار کنند. اگر کشوری این استانداردها را رعایت نکند، در لیست سیاه FATF قرار می گیرد. قرار گرفتن در این لیست یعنی بانک ها و نهادهای مالی جهان، همکاری مالی با آن کشور را پرریسک و پرهزینه می دانند.

در واقع FATF مثل داور یک بازی بین المللی است؛ خودش پولی نمی گیرد و نمی دهد، اما تعیین می کند چه کسی حق بازی در زمین مالی جهانی را دارد.

CFT چیست و از کجا آمده؟

CFT مخفف Convention for the Suppression of the Financing of Terrorism یا همان کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم است.

این کنوانسیون در سال 1999 توسط سازمان ملل متحد تدوین شد تا کشورها را متعهد کند منابع مالی گروه های تروریستی را قطع کنند.

اگر FATF را به عنوان سازمان ناظر بر رفتار مالی کشورها بدانیم، CFT یکی از مهم ترین اسناد اجرایی است که کشورها برای رعایت قوانین FATF باید به آن بپیوندند. به بیان ساده، FATF نقشه راه است و CFT یکی از مسیرهای آن.

تفاوت FATF با CFT در چیست؟

بسیاری از تحلیل ها این دو را در یک سطح قرار می دهند، اما از نظر ساختاری و عملکردی متفاوت اند:

FATF یک نهاد بین المللی است، در حالی که CFT یک کنوانسیون حقوقی (معاهده) است.
FATF از کشورها می خواهد مجموعه ای از قوانین و استانداردها را اجرا کنند، اما CFT خود یکی از همین قوانین است.
عضویت در CFT برای کشورهایی که می خواهند توصیه های FATF را عملی کنند، معمولا ضروری است.
FATF به رفتار مالی کشور نگاه می کند، ولی CFT تمرکز خاص بر جریان های مالی تروریسم دارد.

در نتیجه، FATF مجموعه ای از توصیه ها و ارزیابی هاست، اما CFT یکی از مصادیق عملی برای اجرای بخشی از آن توصیه ها.

چرا FATF و CFT برای ایران مهم اند؟

ایران از سال ها پیش در لیست سیاه FATF قرار گرفته است. این یعنی بانک های بین المللی حتی در صورت لغو تحریم ها هم با احتیاط زیاد با ایران کار می کنند، چون استانداردهای شفافیت مالی را رعایت نشده می دانند.

پیوستن به CFT یکی از پیش شرط های خروج از این وضعیت است. به زبان ساده، FATF می گوید:

«اگر می خواهی از لیست سیاه خارج شوی، باید کنوانسیون هایی مثل CFT را تصویب و اجرا کنی تا مطمئن شویم منابع مالی شفاف اند.»

FATF و CFT از دید اقتصاد و بازار سرمایه

در عمل، اجرای واقعی FATF و CFT می تواند تاثیر بزرگی بر بازارهای ایران بگذارد.

بازگشت تدریجی ایران به شبکه مالی جهانی
اگر اجرای این استانداردها واقعی باشد، بانک های بین المللی مجددا به همکاری با ایران تمایل پیدا می کنند. این یعنی تسهیل در مبادلات ارزی، کاهش هزینه های انتقال پول و دسترسی ساده تر به سرمایه گذاران خارجی.
رونق بورس بانکی و مالی
وقتی نقل و انتقال پول ساده تر شود، شرکت های بورسی که با تجارت بین المللی درگیرند (مثل پتروشیمی ها و فولادسازها) از رکود بیرون می آیند. به همین دلیل بسیاری از تحلیل گران اصطلاح «بیدار شدن بورس بانکی» را به کار می برند.
تثبیت نسبی نرخ ارز و کاهش التهابات ارزی
شفاف شدن جریان پول و کنترل مسیرهای غیررسمی، باعث کاهش نوسانات ارزی می شود. البته به شرطی که اجرا واقعی باشد، نه صرفا امضا روی کاغذ.
بهبود اعتبار کشور در معاملات بین المللی
وقتی کشور از لیست سیاه خارج شود، بیمه های بین المللی، شرکت های لجستیکی و موسسات مالی راحت تر با طرف های ایرانی قرارداد می بندند.

آیا پیوستن به FATF یا CFT به معنی دخالت بیگانگان است؟

یکی از برداشت های رایج در میان مردم این است که پذیرش FATF یا CFT یعنی واگذاری اطلاعات مالی کشور به خارجی ها. در واقع این برداشت کامل نیست.

پیوستن به این معاهدات به معنی ایجاد چارچوبی برای شفاف سازی مالی در سطح بین المللی است. کشورها می توانند در اجرای آن تحفظ قائل شوند؛ یعنی در بندهایی که با امنیت ملی تعارض دارد، محدودیت بگذارند. بسیاری از کشورها از جمله روسیه و چین نیز همین مسیر را رفته اند: عضو FATF هستند، اما اطلاعات حساس خود را محافظت می کنند.

تفاوت بین امضا و اجرا در FATF و CFT

در ایران، بارها بحث تصویب CFT مطرح شده اما اجرای واقعی هنوز در هاله ای از ابهام است. صرف امضا یا تصویب در مجلس کافی نیست. آنچه مهم است، اجرای واقعی استانداردها و گزارش دهی شفاف به نهادهای بین المللی است.

در نتیجه، اگر فقط امضا شود و در عمل بانک ها و نهادهای مالی داخلی استانداردهای مبارزه با پول شویی و تامین مالی تروریسم را رعایت نکنند، تاثیری در خروج ایران از لیست سیاه نخواهد داشت.

از نگاه من فرشاد مصفا: اثر واقعی FATF و CFT بر سرمایه گذاری ایرانی ها

من از سال 93 در بازارهای مالی فعال هستم و از نزدیک دیده ام که هر سیگنال سیاسی یا اقتصادی چگونه روی تصمیمات سرمایه گذاری اثر می گذارد.

واقعیت این است که FATF و CFT در صورت اجرای واقعی، می توانند مسیر سرمایه گذاری در ایران را پیش بینی پذیرتر کنند.

اما اگر فقط امضا شوند و در عمل تغییری ایجاد نشود، نتیجه اش صرفا چند تیتر خبری است بدون اثر اقتصادی ملموس.

سرمایه گذار هوشمند کسی است که در چنین شرایطی یاد می گیرد سبد دارایی متنوع داشته باشد؛ یعنی بخشی در بازارهای داخلی (بورس، طلا) و بخشی در دارایی های بین المللی یا رمز ارزها.

چون حتی اگر اجرای FATF به تعویق بیفتد، بازارهای دیجیتال مثل بیت کوین و طلا ابزارهایی برای حفظ ارزش پول باقی می مانند.

جمع بندی

FATF نهاد ناظر جهانی برای شفافیت مالی است و CFT یکی از مسیرهای اجرای آن.

پیوستن به CFT می تواند گامی برای خروج از لیست سیاه FATF باشد، اما تا زمانی که اجرای واقعی در نظام بانکی و مالی ایران رخ ندهد، نباید انتظار تغییر بنیادی داشت.

از نظر من، به عنوان کسی که سال ها در حوزه سرمایه گذاری و تحلیل بازار فعالیت دارد، مهم ترین اثر این توافق ها نه در تیتر خبرها بلکه در اعتمادسازی تدریجی بازار و باز شدن مسیر سرمایه های خارجی است.

اما تا آن روز، وظیفه هر سرمایه گذار ایرانی ساخت یک سبد هوشمند و متنوع است که حتی در شرایط تحریم و انزوا نیز رشد کند.

خدمات تیم فرشاد مصفا

اگر به دنبال مدیریت حرفه ای دارایی خود هستید، می توانید از خدمات تخصصی سبدگردانی ما استفاده کنید:

همچنین در تیم ما یک استارتاپ حقوقی فعال است که خدمات مشاوره و وکالت را با نگاه اقتصادی برای کسب و کارها و افراد ارائه می دهد.

نویسنده: فرشاد مصفا

کارشناس ارشد مدیریت کارآفرینی از دانشگاه تهران

موسس تیم سبدگردانی و استارتاپ حقوقی در زمینه مشاوره و وکالت

با بیش از ده سال سابقه فعالیت در بازار بورس، طلا و ارز دیجیتال

اینستاگرام: https://www.instagram.com/farshadmosaffa/

یوتیوب: https://youtube.com/@farshadmosaffa

لینکدین: https://www.linkedin.com/in/farshad-mosaffa

توییتر (X): https://x.com/FarshadMosaffa