صندوق بازارگردانی چیست و چه کاربردی در بورس دارد؟

مقدمه

در بازار سرمایه ایران مفاهیم متنوعی وجود دارد که هر کدام نقشی در بهبود کارایی معاملات ایفا می کنند. یکی از مهم ترین این ابزارها صندوق های بازارگردانی است. این صندوق ها به عنوان نهادهای مالی حرفه ای، وظیفه دارند نقدشوندگی و تعادل معاملات را حفظ کنند.

من، فرشاد مصفا، به عنوان کسی که از سال 1393 در بازارهای مالی فعالیت کرده ام و تجربه عملی در سبدگردانی، آموزش و مشاوره حقوقی دارم، تلاش می کنم در این مقاله به زبان ساده اما دقیق، صندوق بازارگردانی را برای شما شرح دهم. هدفم این است که افراد عادی که می خواهند با اطمینان بیشتری سرمایه گذاری کنند، درک روشنی از نقش و عملکرد این صندوق ها داشته باشند.

صندوق بازارگردانی چیست؟

صندوق بازارگردانی یک نهاد مالی تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار است که با سرمایه مشخص تاسیس می شود. وظیفه اصلی آن، حمایت از نمادهای بورسی و فرابورسی و ایجاد شرایطی است که همیشه عرضه و تقاضای کافی برای معاملات وجود داشته باشد.

به بیان ساده: اگر سهمی در بازار قفل شود (صف خرید یا صف فروش طولانی)، بازارگردان با ورود خود، نقدشوندگی را بازمی گرداند و مانع از توقف معاملات می شود.

اهمیت صندوق بازارگردانی در بورس ایران

1. افزایش نقدشوندگی

نقدشوندگی یعنی توانایی خرید یا فروش سریع دارایی بدون کاهش شدید قیمت. در ایران، یکی از مشکلات اصلی سرمایه گذاران خرد این است که هنگام فروش سهم، خریدار کافی وجود ندارد. بازارگردان این مشکل را حل می کند.

2. کاهش صف های خرید و فروش

صف های طولانی خرید یا فروش باعث می شوند سرمایه گذاران نتوانند به موقع وارد یا خارج شوند. حضور صندوق بازارگردانی صف ها را کوتاه می کند و جریان معاملات را روان تر می سازد.

3. جلوگیری از نوسانات غیرمنطقی

گاهی عرضه یا تقاضای هیجانی باعث جهش یا سقوط شدید قیمت می شود. بازارگردان با خرید و فروش هدفمند، جلوی این حرکات غیرعادی را می گیرد، بدون اینکه مانع رشد یا افت منطقی سهم شود.

وظایف اصلی صندوق بازارگردانی

عرضه و تقاضای مستمر

بازارگردان موظف است همیشه در تابلو معاملات سفارش خرید و فروش ثبت کند. این حضور دائمی باعث می شود که سرمایه گذاران مطمئن باشند در هر لحظه امکان معامله وجود دارد.

کنترل صف ها

وقتی نمادی درگیر صف خرید یا فروش می شود، بازارگردان با خرید یا عرضه سهم، صف را کوتاه می کند. این اقدام مانع از بلوکه شدن سرمایه سهامداران می شود.

حمایت از سهامداران خرد

سرمایه گذاران خرد بیشتر در معرض ریسک های هیجانی قرار دارند. صندوق بازارگردانی با مدیریت هوشمندانه معاملات، به این گروه اطمینان خاطر می دهد.

ساختار حقوقی و مقررات صندوق بازارگردانی

صندوق های بازارگردانی باید مجوز رسمی از سازمان بورس دریافت کنند. مقررات اصلی آنها شامل:

• داشتن مدیر و متولی تحت نظارت مستقیم سازمان بورس
• گزارش دهی شفاف دوره ای درباره عملکرد
• داشتن حداقل سرمایه اولیه برای شروع فعالیت
• رعایت حدود مجاز خرید و فروش سهام

این ساختار باعث می شود که عملکرد صندوق ها قابل کنترل و اعتمادپذیر باشد.

منابع مالی صندوق بازارگردانی

منابع مالی صندوق ها از سه مسیر اصلی تامین می شود:

1. سهامداران عمده شرکت ها که برای حمایت از نماد خود، سرمایه وارد صندوق می کنند.
2. نهادهای مالی معتبر مانند شرکت های سرمایه گذاری.
3. اعتبارات بانکی یا بازار سرمایه برای تقویت توان مالی صندوق.

این منابع تضمین می کنند که صندوق توان کافی برای ورود به معاملات بزرگ را داشته باشد.

مثال عملی از عملکرد صندوق بازارگردانی

فرض کنید نماد یک شرکت صنعتی درگیر صف فروش 20 میلیونی شده است. در این شرایط، بازارگردان وارد عمل شده و بخشی از صف را خریداری می کند. این اقدام باعث کاهش فشار فروش و بازگشت تعادل می شود.

برعکس، در زمان تشکیل صف خرید میلیونی، بازارگردان سهم عرضه می کند تا از ایجاد حباب قیمتی جلوگیری شود.

مزایای صندوق بازارگردانی برای سرمایه گذاران

اطمینان از نقدشوندگی

سرمایه گذار مطمئن است که حتی در شرایط بحرانی، امکان فروش سهم وجود دارد.

کاهش ریسک هیجانات بازار

کنترل نوسانات غیرمنطقی به کاهش زیان سرمایه گذاران خرد کمک می کند.

افزایش اعتماد به بازار

وقتی معاملات روان و شفاف باشند، اعتماد عمومی به بورس افزایش پیدا می کند.

تفاوت صندوق بازارگردانی با سایر صندوق ها

• صندوق های سرمایه گذاری مشترک: برای مدیریت دارایی افراد و کسب سود طراحی شده اند.
• صندوق های بازارگردانی: وظیفه شان تثبیت معاملات و حمایت از نقدشوندگی است.

به عبارت دیگر، صندوق بازارگردانی برای خدمت به بازار ایجاد شده، نه برای جذب مستقیم سرمایه مردم.

چالش های صندوق بازارگردانی در ایران

• محدودیت منابع مالی: برخی صندوق ها توان کافی برای مقابله با صف های سنگین ندارند.
• نبود شفافیت کامل: گاهی سرمایه گذاران نمی دانند دقیقا چه میزان منابع در اختیار بازارگردان است.
• رفتارهای هیجانی بازار: شدت هیجان در برخی مواقع بیش از توان بازارگردان است.

نقش سرمایه گذاران در کنار صندوق بازارگردانی

نباید فراموش کنیم که حضور بازارگردان به معنی حذف ریسک نیست. سرمایه گذاران همچنان باید بر اساس تحلیل بنیادی، تکنیکال و مدیریت سرمایه تصمیم بگیرند. بازارگردان فقط از شدت نوسانات غیرمنطقی می کاهد.

تجربه جهانی صندوق های بازارگردانی

در بسیاری از بورس های بزرگ دنیا مانند نیویورک و لندن، بازارگردان ها نقش اصلی در روان سازی معاملات دارند. در آن بازارها نیز وجود بازارگردان یک اصل پذیرفته شده برای کارایی بورس است. ایران نیز با الگوبرداری از این مدل ها، صندوق های بازارگردانی را توسعه داده است.

جمع بندی

صندوق بازارگردانی یکی از ابزارهای مهم بازار سرمایه ایران است که با هدف افزایش نقدشوندگی، کاهش صف های خرید و فروش و کنترل نوسانات غیرمنطقی به وجود آمده است. هرچند چالش هایی وجود دارد، اما این صندوق ها در افزایش اعتماد سرمایه گذاران و کارایی بازار نقشی کلیدی ایفا می کنند.

برای یک سرمایه گذار، آگاهی از وجود و نقش بازارگردان به معنای اطمینان بیشتر در معاملات است. بنابراین، اگر قصد ورود به بورس را دارید، توصیه می کنم همواره عملکرد بازارگردان نمادهای مورد نظر خود را بررسی کنید.

خدمات ما

در تیم فرشاد مصفا علاوه بر آموزش و مشاوره مالی، خدمات تخصصی زیر ارائه می شود:

• سبدگردانی بورس
• سبدگردانی طلا
• سبدگردانی ارز دیجیتال
• مشاوره حقوقی با وکیل پایه یک دادگستری

درباره نویسنده

فرشاد مصفا

• موسس تیم سبدگردانی و استارتاپ حقوقی
• کارشناس ارشد مدیریت کارآفرینی از دانشگاه تهران
• فعال بازار سرمایه از سال 1393

راه های ارتباطی:

• اینستاگرام: https://www.instagram.com/farshadmosaffa/
• یوتیوب: https://youtube.com/@farshadmosaffa
• لینکدین: https://www.linkedin.com/in/farshad-mosaffa