0
مفهوم نقدینگی و تفاوت M0 تا M3 در اقتصاد ایران
منتشر شده در 1404/06/18
نقدینگی یکی از کلیدی‌ترین مفاهیم در اقتصاد و بازارهای مالی است. درک درست از نقدینگی به مردم عادی کمک می‌کند تا تصمیم‌های بهتری درباره سرمایه‌گذاری، پس‌انداز و حتی مدیریت هزینه‌های روزمره خود بگیرند. به عنوان یک متخصص بازارهای مالی، در این مقاله تلاش می‌کنم به زبان ساده توضیح دهم نقدینگی چیست، چه اجزایی دارد و چرا تقسیم‌بندی آن به M0، M1، M2 و M3 برای اقتصاد اهمیت دارد.
نقدینگی چیست؟
به‌طور ساده، نقدینگی به میزان پولی گفته می‌شود که در دسترس مردم برای خرج کردن یا سرمایه‌گذاری وجود دارد. وقتی می‌گوییم نقدینگی در اقتصاد زیاد شده، یعنی حجم پولی که مردم در قالب اسکناس، سپرده‌های بانکی یا سایر ابزارهای مالی در اختیار دارند افزایش یافته است.
نقدینگی شامل دو بخش اصلی است:
- پول در گردش (اسکناس و مسکوکات)
- سپرده‌های بانکی قابل دسترس
هر چه نقدینگی بیشتر باشد، امکان خرج کردن و سرمایه‌گذاری هم بیشتر می‌شود. اما اگر نقدینگی بیش از حد رشد کند و کالا و خدمات به همان میزان افزایش پیدا نکند، نتیجه آن تورم خواهد بود.
چرا تقسیم‌بندی نقدینگی به M0، M1، M2 و M3 اهمیت دارد؟
اقتصاددانان و بانک‌های مرکزی برای اینکه بتوانند نقدینگی را بهتر مدیریت و تحلیل کنند، آن را به سطوح مختلفی تقسیم می‌کنند. این تقسیم‌بندی به آن‌ها کمک می‌کند بدانند پول در چه اشکالی در اقتصاد وجود دارد و هر سطح چه تاثیری بر تورم، رشد اقتصادی یا بازارهای مالی دارد.
M0: پایه پولی یا پول پرقدرت
M0 کوچک‌ترین تعریف از نقدینگی است.
- شامل اسکناس و مسکوکات در دست مردم و ذخایر بانک‌ها نزد بانک مرکزی است.
- به این دلیل به آن پول پرقدرت می‌گویند که هر تغییری در آن اثر مستقیم و سریع بر سایر بخش‌های نقدینگی دارد.
مثال ساده
اگر بانک مرکزی 100 میلیارد تومان اسکناس جدید چاپ کند و وارد اقتصاد نماید، M0 به همان اندازه افزایش پیدا می‌کند و در ادامه می‌تواند باعث رشد M1، M2 و حتی M3 شود.
M1: پول در دسترس برای خرج سریع
M1 گسترده‌تر از M0 است و علاوه بر اسکناس و مسکوکات، شامل سپرده‌های دیداری (مانند حساب‌های جاری) نیز می‌شود.
- این پول‌ها به راحتی قابل برداشت و خرج کردن هستند.
- M1 نشان‌دهنده نقدینگی کوتاه‌مدت و روزمره مردم است.
مثال
پولی که در کارت بانکی شماست و می‌توانید با کارت‌خوان یا انتقال بانکی خرج کنید، بخشی از M1 محسوب می‌شود.
M2: نقدینگی گسترده‌تر
M2 شامل M1 به علاوه سپرده‌های مدت‌دار و پس‌اندازهای بانکی است.
- این سپرده‌ها به سرعت قابل خرج کردن نیستند، چون معمولا نیاز به شکستن سپرده یا گذشت زمان دارند.
- با این حال همچنان بخش مهمی از نقدینگی محسوب می‌شوند زیرا در دسترس مردم هستند.
مثال
اگر 50 میلیون تومان در حساب سپرده یک‌ساله دارید، این مبلغ جزو M2 به حساب می‌آید.
M3: گسترده‌ترین تعریف نقدینگی
M3 شامل M2 به علاوه سایر ابزارهای مالی مانند اوراق قرضه کوتاه‌مدت بانکی یا شبه‌پول است.
- این سطح از نقدینگی بیشترین وسعت را دارد.
- مدیریت M3 برای بانک مرکزی اهمیت زیادی دارد چون می‌تواند نشان‌دهنده ریسک تورمی یا ثبات مالی باشد.
نقش نقدینگی در اقتصاد ایران
در ایران هم مانند سایر کشورها، رشد بیش از اندازه نقدینگی یکی از اصلی‌ترین دلایل تورم است. بانک مرکزی با سیاست‌های پولی تلاش می‌کند از طریق کنترل پایه پولی (M0) و سایر اجزای نقدینگی، تورم را مهار کند.
برای مثال:
- اگر بانک مرکزی نرخ سود سپرده‌ها را افزایش دهد، بخشی از پول نقد مردم به سمت سپرده‌های بانکی می‌رود و M1 کاهش یافته و به M2 اضافه می‌شود.
- اگر بانک‌ها به شکل گسترده وام بدهند، نقدینگی در سطح M1 و M2 افزایش می‌یابد و در صورت نبود مدیریت درست، تورم بالا می‌رود.
چرا دانستن این مفاهیم برای مردم عادی مهم است؟
شاید در نگاه اول، تقسیم‌بندی نقدینگی به M0 تا M3 صرفا یک موضوع تخصصی به نظر برسد. اما در واقع:
- وقتی نقدینگی زیاد شود، قیمت کالاها و خدمات هم افزایش پیدا می‌کند.
- وقتی بانک مرکزی سیاست انقباضی در پیش می‌گیرد، دسترسی مردم به وام یا اعتبار کمتر می‌شود.
- وقتی نقدینگی به سمت بازارهایی مثل مسکن، طلا یا ارز حرکت کند، قیمت آن‌ها افزایش خواهد یافت.
بنابراین حتی مردم عادی هم با درک این مفاهیم می‌توانند روندهای اقتصادی را بهتر پیش‌بینی کنند و تصمیم‌های مالی هوشمندانه‌تری بگیرند.
جمع‌بندی
نقدینگی مفهومی کلیدی در اقتصاد است که به زبان ساده یعنی مجموع پولی که در دسترس مردم برای خرج کردن یا سرمایه‌گذاری قرار دارد. برای درک بهتر آن، اقتصاددانان آن را در سطوح مختلفی تقسیم‌بندی می‌کنند:
- M0: پایه پولی یا پول پرقدرت
- M1: پول نقد و سپرده‌های دیداری
- M2: M1 به علاوه سپرده‌های مدت‌دار
- M3: نقدینگی گسترده شامل اوراق و شبه‌پول
درک این مفاهیم نه‌تنها برای سیاست‌گذاران، بلکه برای مردم عادی نیز ضروری است تا بتوانند با چشم باز در مسیر سرمایه‌گذاری و مدیریت مالی حرکت کنند.
خدمات ما
تیم فرشاد مصفا در کنار فعالیت‌های آموزشی و تحلیلی، خدمات تخصصی در حوزه سبدگردانی و مشاوره حقوقی ارائه می‌دهد:
درباره نویسنده
این مقاله به قلم فرشاد مصفا نوشته شده است؛
- موسس تیم سبدگردانی و استارتاپ حقوقی در زمینه مشاوره و وکالت
- فعال در بازارهای مالی از سال 1393
- کارشناس ارشد مدیریت کارآفرینی از دانشگاه تهران
شبکه‌های اجتماعی فرشاد مصفا:
- اینستاگرام: https://www.instagram.com/farshadmosaffa/
- یوتیوب: https://youtube.com/@farshadmosaffa
- لینکدین: https://www.linkedin.com/in/farshad-mosaffa