0
اثر شبکه‌ای در بازار سرمایه ایران
منتشر شده در 1404/06/18
بازار سرمایه ایران در سال‌های اخیر با حضور گسترده سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی رشد قابل توجهی را تجربه کرده است. یکی از عواملی که این رشد و تغییر رفتار را توضیح می‌دهد، اثر شبکه‌ای است. اثر شبکه‌ای به زبان ساده یعنی ارزش یک بازار یا پلتفرم با افزایش تعداد کاربران آن بیشتر می‌شود. در بورس ایران نیز هرچه فعالان بیشتری وارد می‌شوند، نقدشوندگی، تنوع ابزارها و جذابیت بازار افزایش پیدا می‌کند. در این مقاله توضیح می‌دهم اثر شبکه‌ای در بازار سرمایه ایران چگونه عمل می‌کند، چه فرصت‌ها و تهدیدهایی دارد و چرا شناخت آن برای سرمایه‌گذاران اهمیت دارد.
اثر شبکه‌ای در بورس ایران
بورس ایران یک نمونه بارز از بازاری است که اثر شبکه‌ای در آن نقش محوری دارد.
نقدشوندگی بیشتر
با افزایش تعداد سرمایه‌گذاران، حجم معاملات بالاتر می‌رود و امکان خرید و فروش سریع‌تر فراهم می‌شود. این نقدشوندگی بالا خود یک عامل جذب برای ورود سرمایه‌گذاران جدید است.
افزایش تنوع صنایع و نمادها
هرچه تعداد فعالان بیشتر شود، تقاضا برای عرضه‌های اولیه، صندوق‌های جدید و ابزارهای مالی نوین افزایش پیدا می‌کند. همین امر باعث تنوع بازار و جذابیت بیشتر آن می‌شود.
اعتماد عمومی
وقتی افراد ببینند اطرافیانشان در بورس فعال‌اند، تمایل خود به سرمایه‌گذاری بیشتر می‌شود. این اعتماد اجتماعی یکی از مهم‌ترین جلوه‌های اثر شبکه‌ای است.
نقش کارگزاری‌ها و سامانه‌های معاملاتی
کارگزاری‌ها و سامانه‌های آنلاین معاملاتی در ایران، مانند مفید، آگاه و سایرین، بستری فراهم کرده‌اند که حضور سرمایه‌گذاران آسان‌تر شود.
- اثر شبکه‌ای مستقیم: هرچه افراد بیشتری از یک کارگزاری استفاده کنند، خدمات متنوع‌تری ارائه می‌شود.
- اثر شبکه‌ای غیرمستقیم: توسعه ابزارهای جانبی مثل اپلیکیشن‌های تحلیل، مشاوره و معاملات الگوریتمی با افزایش کاربران سرعت می‌گیرد.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری و اثر شبکه‌ای
صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران با رشد تعداد سرمایه‌گذاران توانسته‌اند نقش مهمی در بازار ایفا کنند.
- اعتماد به مدیریت حرفه‌ای: افزایش سرمایه‌گذاران در یک صندوق نشانگر اعتبار آن است و افراد بیشتری را جذب می‌کند.
- کاهش ریسک فردی: وقتی مردم ببینند دوستان و آشنایانشان در صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند، به جای خرید مستقیم سهام، ترجیح می‌دهند به این نهادها اعتماد کنند.
اثر شبکه‌ای در عرضه‌های اولیه
عرضه‌های اولیه سهام در ایران همیشه با استقبال گسترده مواجه می‌شوند. این موضوع یکی از بهترین نمونه‌های اثر شبکه‌ای است:
- هرچه افراد بیشتری در یک عرضه شرکت کنند، جذابیت آن برای دیگران بیشتر می‌شود.
- موفقیت عرضه‌های قبلی انگیزه‌ای برای حضور در عرضه‌های بعدی ایجاد می‌کند.
بازار سرمایه و اثر شبکه‌ای در ابزارهای نوین
در سال‌های اخیر بازار ایران شاهد توسعه ابزارهای جدید مثل اوراق بدهی، صندوق‌های ETF و معاملات آتی بوده است. رشد کاربران این ابزارها باعث می‌شود بازار عمیق‌تر شود.
مثال روشن آن صندوق‌های ETF دولتی است؛ با حضور میلیون‌ها نفر، این ابزار توانست به یکی از کانال‌های مهم جذب سرمایه تبدیل شود.
اثر شبکه‌ای منفی در بورس ایران
همان‌طور که اثر شبکه‌ای می‌تواند باعث رشد بازار شود، گاهی آثار منفی نیز دارد.
رفتارهای هیجانی
وقتی جمع زیادی از سرمایه‌گذاران به یک سهم هجوم می‌آورند، دیگران هم صرفاً به دلیل «ترس از جا ماندن» (FOMO) وارد می‌شوند. این موضوع منجر به حباب قیمتی می‌شود.
ریزش‌های سنگین
در شرایط نزولی نیز اثر شبکه‌ای منفی رخ می‌دهد. خروج دسته‌جمعی سرمایه‌گذاران باعث تشدید ریزش می‌شود، حتی اگر وضعیت بنیادی شرکت‌ها تغییر نکرده باشد.
اثر شبکه‌ای و مقایسه با بازارهای موازی
در ایران، بازارهای موازی مثل طلا، ارز دیجیتال و مسکن نیز تحت تأثیر اثر شبکه‌ای هستند.
- طلا: هجوم مردم به خرید سکه در مقاطع خاص باعث رشد ناگهانی قیمت‌ها می‌شود.
- ارز دیجیتال: رشد کاربران صرافی‌های ایرانی در سال‌های اخیر، نمونه‌ای روشن از اثر شبکه‌ای است که ارزش و اعتبار این بازار را افزایش داده است.
- بورس: رقابت این بازار با سایر گزینه‌های سرمایه‌گذاری نیز تحت تأثیر اثر شبکه‌ای قرار دارد؛ هرچه افراد بیشتری در بورس فعال باشند، جذابیت آن در مقایسه با بازارهای دیگر بالاتر می‌رود.
فرصت‌های آینده اثر شبکه‌ای در بازار سرمایه ایران
- توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری: هرچه افراد بیشتری وارد بورس شوند، آگاهی عمومی بالاتر می‌رود.
- نوآوری مالی: حضور گسترده کاربران زمینه را برای ایجاد ابزارهای جدید مثل اوراق مشتقه یا محصولات مبتنی بر بلاکچین فراهم می‌کند.
- افزایش شفافیت: نظارت عمومی بر شرکت‌ها با رشد سهامداران خرد تقویت می‌شود.
جمع‌بندی
اثر شبکه‌ای در بازار سرمایه ایران نیرویی است که می‌تواند به توسعه عمق بازار، افزایش نقدشوندگی و جذب سرمایه‌های خرد کمک کند. البته همین پدیده اگر بدون آموزش و نظارت باشد، می‌تواند منجر به هیجان‌های مضر و ریزش‌های سنگین شود. شناخت این مفهوم برای سرمایه‌گذاران عادی و حرفه‌ای ضروری است تا تصمیم‌های آگاهانه‌تری بگیرند.
خدمات ما
تیم فرشاد مصفا علاوه بر ارائه محتوای آموزشی، خدمات تخصصی در حوزه سبدگردانی و مشاوره حقوقی در دسترس شما قرار داده است:
درباره نویسنده
این مقاله توسط فرشاد مصفا نوشته شده است؛ موسس تیم سبدگردانی و استارتاپ حقوقی در زمینه مشاوره و وکالت.
- سابقه فعالیت از سال 1393
- کارشناس ارشد مدیریت کارآفرینی از دانشگاه تهران
- مدرس و تحلیلگر بازارهای مالی
شبکه‌های اجتماعی
- اینستاگرام: https://www.instagram.com/farshadmosaffa/
- یوتیوب: https://youtube.com/@farshadmosaffa
- لینکدین: https://www.linkedin.com/in/farshad-mosaffa