0
آنچه که باید فعالان بازار در باره Book Building بدانند
منتشر شده در 1404/06/15
مقدمه
وقتی صحبت از عرضه اولیه سهام در بورس می‌شود، یکی از اصطلاحاتی که زیاد به گوش فعالان بازار می‌رسد «بوک بیلدینگ» یا همان Book Building است. این روش در سال‌های اخیر به عنوان یکی از مدرن‌ترین و شفاف‌ترین شیوه‌ها برای کشف قیمت سهام در عرضه‌های اولیه به کار گرفته شده است. اما بسیاری از سرمایه‌گذاران هنوز درک دقیقی از این روش ندارند و گاهی تصور می‌کنند صرفاً یک سازوکار پیچیده و اداری است. در این مقاله تلاش می‌کنم به زبان ساده و قابل فهم، توضیح دهم که بوک بیلدینگ چیست، چرا اهمیت دارد و فعالان بازار باید چه نکاتی را درباره آن بدانند.
بوک بیلدینگ چیست؟
بوک بیلدینگ روشی است که به واسطه آن قیمت نهایی سهام در عرضه اولیه از طریق جمع‌آوری سفارش‌های سرمایه‌گذاران تعیین می‌شود. در واقع، به جای اینکه سازمان یا کارگزاری قیمت را به صورت دستوری اعلام کند، بازار با مکانیسم عرضه و تقاضا تعیین‌کننده است.
در این فرآیند، سرمایه‌گذاران سفارش خرید خود را در یک بازه قیمتی مشخص وارد سامانه معاملات می‌کنند. سپس با توجه به حجم تقاضا و سقف و کف قیمت، کشف قیمت صورت می‌گیرد و تخصیص سهام انجام می‌شود.
چرا بوک بیلدینگ اهمیت دارد؟
- شفافیت بیشتر: چون قیمت توسط بازار تعیین می‌شود، نقش دستکاری و رانت به حداقل می‌رسد.
- کشف قیمت واقعی‌تر: این روش کمک می‌کند قیمت نهایی سهام با واقعیت تقاضای بازار هماهنگ باشد.
- کاهش صف‌های طولانی خرید: به جای اینکه همه با یک قیمت ثابت به دنبال خرید باشند، توزیع سهام منطقی‌تر انجام می‌شود.
- تقویت اعتماد سرمایه‌گذاران: سرمایه‌گذاران احساس می‌کنند نقش فعال در فرآیند دارند.
روند بوک بیلدینگ در بورس ایران
برای اینکه موضوع ملموس‌تر شود، اجازه دهید گام‌های اصلی این فرآیند را مرور کنیم:
- اعلام عرضه اولیه: شرکت و سازمان بورس بازه قیمتی سهم و تعداد سهام قابل عرضه را اعلام می‌کنند.
- ثبت سفارش: سرمایه‌گذاران در بازه زمانی مشخص، سفارش خرید خود را در یک محدوده قیمتی تعیین‌شده ثبت می‌کنند.
- تجمیع سفارش‌ها: سیستم معاملاتی کلیه سفارش‌ها را جمع‌آوری می‌کند.
- کشف قیمت: بر اساس بیشترین تقاضا و تطابق عرضه و تقاضا، قیمت نهایی کشف می‌شود.
- تخصیص سهام: سهام به صورت عادلانه بین خریداران تخصیص داده می‌شود.
مثال ساده از بوک بیلدینگ
فرض کنید قرار است شرکتی 10 میلیون سهم را در بازه قیمتی 900 تا 1000 تومان عرضه کند.
- سرمایه‌گذار A سفارش خرید 500 سهم در قیمت 1000 تومان می‌گذارد.
- سرمایه‌گذار B سفارش خرید 300 سهم در قیمت 950 تومان ثبت می‌کند.
- سرمایه‌گذار C سفارش خرید 700 سهم در قیمت 900 تومان ثبت می‌کند.
پس از تجمیع، اگر بیشترین تقاضا روی 950 تومان باشد و کل حجم عرضه پوشش داده شود، همان عدد 950 تومان به عنوان قیمت نهایی کشف می‌شود.
نکاتی که فعالان بازار باید بدانند
- لزوم ثبت سفارش دقیق: اگر سرمایه‌گذار سفارش خود را خارج از محدوده قیمتی بگذارد، سفارش باطل می‌شود.
- زمان‌بندی اهمیت دارد: سفارش‌ها باید در بازه زمانی مشخص شده ثبت شوند.
- سهمیه‌بندی محتمل است: در صورت زیاد بودن تقاضا نسبت به عرضه، سهمیه هر کد بورسی محدود خواهد بود.
- نقش تحلیل در تصمیم‌گیری: ثبت سفارش در سقف قیمتی همیشه بهترین گزینه نیست؛ تحلیل بنیادی سهم اهمیت بالایی دارد.
- مدیریت ریسک: عرضه اولیه همواره سودآور نیست. سرمایه‌گذار باید دید میان‌مدت و بلندمدت داشته باشد.
اشتباهات رایج در بوک بیلدینگ
- تصور اینکه همیشه باید در سقف قیمتی سفارش داد.
- بی‌توجهی به ارزش واقعی شرکت و صرفاً دنبال‌کردن جو بازار.
- نادیده‌گرفتن نقدشوندگی سهم بعد از عرضه اولیه.
- نگاه کوتاه‌مدت برای فروش فوری پس از بازگشایی.
بوک بیلدینگ و آینده بازار سرمایه ایران
واقعیت این است که بوک بیلدینگ در ایران هنوز در حال تکامل است. زیرساخت‌ها و فرهنگ سرمایه‌گذاری باید بیشتر تقویت شود تا این روش بتواند حداکثر کارایی خود را نشان دهد. اما بدون تردید، این سیستم گامی بزرگ در جهت حرفه‌ای‌تر شدن بازار سرمایه است و اگر فعالان بازار با آگاهی وارد آن شوند، هم به سود خودشان و هم به سلامت بازار کمک می‌کنند.
جمع‌بندی
بوک بیلدینگ، ابزاری برای شفافیت و عدالت در عرضه‌های اولیه است. این روش به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد در کشف قیمت نقش داشته باشند و بازار را به سمت کارایی بیشتر هدایت کنند. فعالان بازار اگر با اصول این روش آشنا باشند و از تصمیم‌های هیجانی پرهیز کنند، می‌توانند بهترین استفاده را از آن ببرند.
خدمات تیم فرشاد مصفا
ما در تیم فرشاد مصفا علاوه بر آموزش و تحلیل بازارهای مالی، خدمات زیر را نیز ارائه می‌دهیم:
همچنین در کنار خدمات مالی، ما در تیم خود استارتاپ حقوقی برای مشاوره و وکالت را نیز برای حمایت حقوقی از فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران راه‌اندازی کرده‌ایم.
درباره نویسنده
فرشاد مصفا، موسس تیم سبدگردانی و استارتاپ حقوقی، از سال 1393 در بازارهای مالی فعال است. او کارشناس ارشد مدیریت کارآفرینی از دانشگاه تهران بوده و تجربه چندین ساله در سرمایه‌گذاری، تحلیل و مشاوره مالی دارد.
- اینستاگرام: farshadmosaffa
- یوتیوب: @farshadmosaffa
- لینکدین: فرشاد مصفا